ÇİM SAHALARI

Çim sahaları yahut çimenliklerde kendi aralarında bazı çeşitlere ayrılmaktadır:
Park , halı, şev ve gölge çimenlikleri.

Park Çimenlikleri :

Daha itinalı tesis ve bakıma tabi tutulan çim sahalarıdır. Bu çimenliklerin tesisinde;
Genel olarak toprak çok iyi işlenir, tesviye edilir, bol gübrelenir, ayrıca 2-3 defa şerbetlenilir ve sık sık sulanır. 3-4 haftada bir de sıksık biçilir. Burada ilk iki biçme, mutlak surette tırpan veya orakla yapılır.
Ancak bundan sonra makine ile çalışmak mümkündür.

Park çimenliklerinin bakımında, bilhassa sahalar içinde yer alan, yabani otlar, devamlı olarak ayıklanır.

Halı Çimenlikleri:
Park çimenliklerinden çok daha itinalı surette tesis edilen ve bakım gören çimen sahalarıdır.
Tesislerinde , toprak 1-2 bel küreği ağzı derinlikte kirizmaya tabi tutulur ve bu surette sahanın toprağı çok iyi şekilde işlenir, tam tesviye edilir ve dikkatle ekilir. Bu gübreler özellikle azotlu (N) gübrelerle sık sık ve bol miktarda gübrelenir ve her 10 – 12 günde bir biçilirler. Sahadaki çimlerin boyu, daima kısa tutulur; bu sebeple, çim sahası bir halı manzarası gösterir.
Ayrıca bu sahalar, sonbahar ve kışın, yavaş ayrışan gübreler ile de gübrelenirler.

ÖRTÜ VE DÖŞEME BİTKİLERİ

Çimenlik ve çayırlıklar, park ve bahçelerin ufki yapı elemanlarıdır. Park ve bahçe içinde yer alan bu sahalarda , aynı zamanda sükunete, açıklığa ve güneşe kavuşulur.

Doğal stildeki parklarda çim ve çayır sahaları, parkın en önemli unsurlarıdır. Parkın ve bahçenin güzelliği, ihtişamı, bu sahaların büyüklüğü ile taayyün eder. Park, bu kısımlarda daha parlak ve daha göz alıcıdır.

Çimenlik ve çayırlık sahalar, parkın yüklendiği görevlerden; dinlendirme, huzur verme,güneşlenme, spor yapma, gibi en önemli fonksiyonları yerine getirirler.

Çimenlik ve çayırlık sahaların büyüklüğü hakkında şöyle bir ölçü vermek mümkündür. Genellikle, doğal park tesislerinde tüm park sahasında 2/5 ini ağaç ve ağaçcıklara, çiçek ve yollara tahsisi ederken, 3/5 ini de çayır ve çimenliklere ayırmak
lazımdır.

SARMAŞIK ve ÇARDAK BİTKİLERİ

Duvar, sütun, pergola, pano ve kameriye’lerde, çit veya sınırlarda yahut taş veya kaya bahçelerinde yahut toprağı örtmede ve tutmada kullanılan türlerdir.

Genellikle, bu türlerin sarılıcı, tırmanıcı veya sürünücü özellikleri hesaba katılarak, bunlardan dik veya yatay satıhların kısa zamanda örtülmesinde örtü elemanı olarak ve gölge sağlanmasında bir gölge elemanı olarak faydanılması bahis konusu olabileceği gibi, bu arada , bunların çiçeklerinin rengi ve kokusu bakımından da , dekoratif birer eleman değerlendirilmesi daima mümkündür.

ÇİT VE BODÜR BİTKİLERİ

Çit ve bordür bitkileri , genellikle, park ve bahçede, sınırlama veya çevreleme yahut kuşatma elemanları olarak kullanılırlar.

Çitler , 20 – 40 cm boydan 5 – 6 m ye kadar olabilirler. Bordürler ise, ancak 20 cm ye kadar olan, çim ve çiçek sahalarını birbirinden ayıran yahut bunları yola bağlıyan çok kısa boylu, küçük çitlerdir.

ÇALI VE KÖKENLER

Park ve bahçelerin, genel ifadesi ile peyzajın diğer plastik ve önemli elemanlrından ikisi, çalı ve kökenlerdir.

Çalılar ancak 30cm ile 2,5-3 m (nadiren 5m) boya kadar ulaşabilen, uzunca ömürlü odunsu bitkilerdir.Bunları ağaç ve ağaçcıklardan ayıran özellikler, boylarının çok kısa olmaları, görevlerinin müteaddit olması ve bunların toprak seviyesinden bir arada çıkmalrıdır.

Kökenler ise, dekoratif değerleri yüksek yani çiçekleri, meyveleri yada yaprakları yüksek bezeme değerinde olan çalılardır.

YEŞİL YAPI ELEMANLARI VE KULLANMA ESASLARI

Park, bahçe ve peyzaj düzenlemede, estetik elemanların yanında, önemli iki planlama elemanı daha vardır ki, bunlardan birisi < YEŞİL > diğeri < MİMARİ > ve
< İNŞAİ > karakterde planlama elemanlardır.

Birincisi yani yeşil planlama elemanları, parkın, bahçenin, plastik ve dinamik, hareket en değerli unsurlarıdır. Çoğunlukla, dik, yatay ve intermedier yapı gösteren ve gölge veren elemanlardır.

PLANLAMADA RENK

Estetik yapı elemanlarından ve kompozisyonun en önemli unsurlarından biriside renktir. Planlamada estetik bir dengenin sağlanabilmesi için, renk unsurunu iyi tanımak gerekir.

Park ve bahçe elemanları arasında renk bakımından bir uyuşum, tanziminin , estetik değerini daimi artırır. Bunun için renk konusunda bilgi sahibi olmak, bilgilerimizi tazelemek ve bunlara ressamların renk anlayışını katmak gerekir.

Biliyorsunuz, renk kaynağı güneş, yani güneş tayfı (= solar spektrum) dır.İlk defa İsac Newton tarafından prizmadan geçirilen güneş ışığı, ekran üzerinde 6 renge ayrılmıştır. Bu renkler sırasıyla;
Kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi ve mor’dur.
Bunlar içinde :KIRMIZI – SARI – MAVİ ana renklerdir.

PLANLAMADA DOKU VE IŞIK

Mekan düzenlemesinde, özellikle bitkilerin hafif veya ağır dokuya sahip olmaları onların ışıklı veya gölgeli yani açık veya koyu görünmelerini sağlar.

Hafif tekstürlü elemanlar (ışıklı durum) çevreye derinlik kazandırdığı halde, ağır tekstürlü objeler (gölgeli durum) çevrenin dar görünmesine yol açarlar.

Ayrıca park ve bahçenin her yeri birer mekan olarak , aynı ışık entanzitesine sahip değildir.Bazı yerler gölgeli yahut koyu gölgeli, bazı bazı yerler ışıklı veya çok ışıklıdır.
Bunlar arasında da çeşitli ışık entanzitesine sahip yerler vardır.

PLANLAMADA BİÇİM FORM

Peyzajı meydana getiren objelerin haiz olduğu horizontal, vertikal ve intermedier formlar, mekanın durulması lazım gelen bir konudur.

Peyzajcı veya peyzaj planlayıcısı tertipte veya kompozisyonda eşdeğer ve eş değer olmayan estetik bir dengenin yaratılmasında yahut sağlanmasında şu üç prensibi, göz önünde bulundurmak zorundadır.

Peyzajcı,

1/ Kompozisyonda, estetik ve fonksiyonel olan en uygun formu seçmeli.

2/ Bu formda sahip objelerin seçimini dikkatle yapmalı,

3/ Bu obje bitki ise , bunların gelişmesine uygun ekolojik şartların neler olduğunu tespit etmeli ve gerekli ise ona yeni ekolojik şart ve imkanlar sağlanmalıdır.

PLANLAMADA NORM CESAMET

Objelerin haiz oldukları cesamet, tamamen boyla ilgilidir. Bir materyalin cesameti içinde kullanılan sahanın tümünü veya yanında bulunan bir objeyi nisbi olarak ya büyük gösterir veya onu küçültür.

Herhangi bir istikamette bir büyüme veya küçültme duygusu uyandırmak istiyorsak , objenin kullanışını buna göre ayarlamak lazımdır. ,
Peyzaj mimarlığında yeşil elemanlardan ağaç ve ağaçcıklar ile çalı ve diğerlerini , boyları ve fonksiyonları dikkate alarak kullanmalıdır.

Genel olarak boylu yeşil elemanlar , kuşatma ve vurgu elemanı olarak ; kısa boylular, döşeme ve örtü elemanı olarak veya başka şekillerde ele alınabilir. Bu bakımdanbütün yeşil elemanları boylarıyla da tanımak zaruridir.

PLANLAMADA KONUM MESAFE

Gerek elemanlar veya elemanlarla mekan arasında ve gerekse mekanla çevre arasında olsun, bir harmoni ( estetik bir denge ) yaratabilmek için her şeyden önce mekan içinde yer alacak objelerin, konum , boy, şekil, tekstür ve ışık ile renk bakımın özelliklerine dikkat etmek lazımdır.

PLANLAMA SIMETRI

Bir aks etrafında toplanan unsurlar biçim, ölçü, renk, kitle ve konum (= mesafe) itibariyle, geometrik kesinlikle, birbirine benzerse , bu takdirde, orda bir simetri (=tenazur) vardır; bu takdirde peyzaj planlamasında sıkı bir disiplin sürüyor demektir.

Simetrik düzenlenmiş bir bahçede, peyzajın bütün unsurlarını, kolayca ve bir anda kavramak mümkündür.,

Simetri , aks gibi, mimarilığın fazla önem verdiği unsurlardan birisidir. Çünkü mimarlıkta , dağınık ve anlaşılmayan bir tertibin yeri yoktur.
Genellikle , doğal varlıklarda da bir simetri vardır. Fakat bu simetriyi meydana getiren faktörler, sanatta görülen aks-simetri ilişkisinden daha farklıdır.

PLANLAMA PEYZAJ MEKANI

Peyzaj sanatı, (insan+toplum+doğa)ilişkisinden doğan bir çalışmadır. Bu sanatı icara eden insanın çalışma sahnesi doğa ve çevrenin insanı n yaşadığı yerdir.

İdeal bir mekan düzenleme için, herhalde, mekanın doğal ve fonksiyonel karakterini hesaba katmak zarureti vardır. Örneğin: çocuk bahçesi, rekreasyon sahası, dinlenme bahçesi, kent park, hastane bahçesi veya bir kabristan planlanması birbirinden farklı fonksiyonel bir gaye ile ele alınmak zorundadır.
İyi bir mekan düzenlemede aşağıdaki hususlara uymak zaruridir.


1- Peyzaj düzlemesine konu olan mekanın çok iyi edilmesi ve karakterinin doğru tespit edilmesi gerekir.
2- Mekanı meydana getiren kitle-boş-arasında, estetik bir denge kurmak lazımdır.
3- Elverişli bir mekan düzenlemesinde forminorm ve renk üzerinde hassasiyetle durmalıdır. Bilindiği üzere mekan perspektif içinde; volüm, derinlik tesiri uyuandırı; koyu renkler mekanı küçültür, mesafeyi yakınlaştırır ve mekana engin bir görüş verir; yatay satıhlar, mekana ışık ve aydınlık, vertikal objeler gölge sağlarlar. Mekan tanziminde bu hususları hesaba katmalıdır.
4- Mekanda variasyona imkan veren gölge ışık unsuruna çok iyi kullanmalı ve bular arasında iyi bir denge kurmalıdır.
5- Su satıhları ,mekanı genişletici, göz alıcı etkiye sahiptir. Böyle bir etki uyandırmak istendiğinde, su satıhlardan faydanılabilir.
6- Renk , ölçü ve özellikle form bakımından sınırsız bir materyal hazinesi olan bitki örtüsünü çok iyi kullanmalıdır. Bunlarla , mimari ve inşai tesislerin doğayla kaynaştırılması yapılmalı ve bol bitki materyali içinde bunları hamur etmelidir.
7- Arazinin morfolojisini , canlı malzemlerin habitüsü, çeşitliliği ve ifade zenginliği içinde, en iyi şekilde değierlendirilmelidir.
Bu sayede aynı mekan içinde, çok sayıda perspektif güzellikler yaratmanın ve planlama örnekleri vermenin imkan dahilinde olduğunu ifade etmek lazımdır. Peyzajcının, bu imkandan faydalanmak suretiyle bir mekan düzenlenmesi yaparken estetik ve fonksiyonel değeri yüksek eserler yaratması daima mümkündür.

KULTUR PEYZAJI 2

Endüstri peyzajı, kalkınmış ülkelerde ve özellikle endüstrice gelişmiş ülkelerde sanayi tesislerin, maden ocaklarının ve endüstri ile ilgili diğer yerleşmelerin ortaya çıkardığı bir peyzajdır.

Yol Peyzajı: Yol geçirmek suretiyle bozulan veya tahrip edilen doğal peyzajın yeniden düzenlenmesi zarureti, böyle bir peyzajın, doğmasına yol açmıştır. Kazı ve dolgu şevleri, refüjler, kenar şeritleri, hız kesen yuvarlaklar, eşanjörler,kavşaklar, yaya geçitleri, virajlar ve köprü başları, yol kenarları parkları, oto parkları, rekreasyon alanları, benzin istasyonları, otel ve motel çevreleri… hep yol peyzajına dahil konulardır.

Orman Peyzajı: Orman parkları , park ormanları, orman içi köyler, orman işletmeleri, tesisleri ve çevreleri, erezyon ve kumul alanları, ormanlaştırılmış ve ağaçlandırılmış sahalar gibi ormancılıkla ilgili faaliyetler sonunda doğmuş olan peyzaj demektir.
Kuruluşu ormana dayanan Ulusal Koruma sahaları, bitki örtüleri ve yaban hayvanları hayatı ile zengin orografik yapıları ve arazi morfolojilerile, orman peyzajı konusunda girerler ve bilimsel araştırma sahaları olarak da büyük önem taşırlar.

Turistik Peyzaj: Turistik yerler, tatil yerleri ve çevreleri, sahil çevreleri, kayak sahaları, kent dışı sportif tesisler, içmeler, kaplıcalar ve mağaralar gibi çeşitlisıhhı tesisler ve kür yerleridir.

KULTUR PEYZAJI

Kültür peyzajı, insan eliyle oluşmuş ve daha çok insanın toplumun faydalanmasına ayrılmış kültürel sahalar ve bunların meydana getirmiş olduğu bir peyzajdır.
Tarım peyzajı, bunlardan birisidir; nadas ve anız sahaları, harmanlar, yoncalıklar, çayırlıklar, zeytinlikler, meyvelik ve sebzeliklerle çiçeklikler.

Kent peyzajı, kentlerde keşif teknik bir faaliyet sonucunda ortaya çıkan kitlelerin, blokların, beton ve taş yığınlarının çevresiyle birlikte yarattığı bir peyzajdır. Bunlar, insanın doğayla olan ilişkisini keserler; insanı topraktan, sudan ve hatta gün ışığından yoksun bırakırlar.

Bu bakımdan, insanı doğaya yaklastırmak, onu bu sevimsiz kitlelerden kurtarmak için kent içinde meydana getirilmiş olan parklar, bahçeler, gezi yerleri, yeşil alanlar, spor alanları, dinlenme yerleri ile mezarlık ve meydanlar, abideler ve yollar... hep şehir peyzajının yeşil unsurları olarak önem taşırlar.

DOGAL PEYZAJ

Doğal peyzaj, sürekli bir kompozisyondur.bu peyzajı meydana getiren öğeler,form,norm,doku ve renk içinde devamlı değişme ve olgunlaşma halindedir.değişmeyen daha doğrusuhareketsiz kabul edilen arazi, stabil yazpısı ile peyzajın temlini(bazını veya fonu)teşkil eder.

Arazi üzerindeyer alan rejetasyon örtüsü; sahalrı,formları,normları,dokuları ve renkleriyle, peyzaja sınırsız zenginlik sağlar.Daimi gelişme dinamizmi içindeki yeşil örtüyü meydana getiren elemanlar,peyzajın hareketli ve plastik unsurları sayılırlar.Orman, maki, step, çöl, savan, preri, tunda, moor ve alp bitki formasyonları, silvikültürden hatırlanacağı üzere, vejetasyon örtüsünün biçimlenmiş büyük ekolojik birliklerdir.

Bunlar içinde ağaç ve orman başlı başına bir peyzaj hazinesidir.Doğal peyzajın özel çeşitleri olarak dağ, deniz ve kıyı peyzajından, orman ve step peyzajından, kış ve bahar peyzajından vb. bahsetmek mümkündür.

Doğal dış kuvvetler, genellikle peyzajı bozma eğilimindedir. Buna karşılık, peyzaj unsurları arasındaki yardımlaşma, peyzaj tablosunun belirli ve dengeli bir ortam içinde kalmasını sağlar. Özellikle vejetasyon örtüsünün bozulan peyzajı ve tamamlamadaki , mimari kitleleri kaynaştırmadaki rolü çok büyüktür.

PEYZAJ VE CESITLERI

Peyzaj, lügat anlamı ile manzara demektir. Ve şimdiye kadar çoğunlukla ressamları ilgilendirmiştir. Fransızca karşılığı paysage, İngilizcesi landscape ve almancası landschaft'dır. Çok daha geniş ve çeşitli anlamları olan peyzaj, öğrenmekte olduğumuz bu disiplin içinde şöyle tanımlanmaktadır:

Peyzaj, bir görüş çerçevesi içine giren bütün doğal ve kültürel çevrenin oluşturduğu bir kompozisyon yahut bir tablo dur. Yeryüzü, bu bakımdan sonsuz ve sınırsız doğa içide, bir peyzajlar evrenidir.
Peyzajın doğal ve kültürel olmak üzere iki çeşiti vardır:
Doğal peyzaj ve Kültür peyzajı.